Bakü-Ceyhan tamam: Büyük oyun başlıyor
İstanbul'daki Çırağan Sarayı, saray olalı böylesine tunçtan levha üzerine yazılmış gibi duran kol çekme, omuz vurma, destek olma, horozlanma ve posta koyma fotoğrafı görmedi.
Dünya yeniden planlanıyor.
Bu kadar olacak!
AGİT (Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı) Zirvesi'nde 62 ülkenin temsilcisi... Cumuhurbaşkanları... Başbakanlar... Devlet bakanları... 6 bin 500 sivil toplum üyesi... Bunları koruyan, kollayan, gözetleyen 33 bin polis, komiser, ajan, güvenlik elemanı... ABD Başkanı Clinton, Çırağan Sarayı'ndaki toplantıda; dünya kralına benziyordu ve Rus Devlet Başkanı Yeltsin de dünya kralının tılsımını, büyüsünü, havasını bozmaya çalışan, kıskançlıktan gözü dönmüş öfke küpü gibiydi.
***
Ve beklenen oldu.
AGİT Zirvesi; Clinton'ın Yeltsin'e dönerek, ''Sen, tankların üzerine yürümüş adamsın. Şimdi Çeçenistan'da senin tankların sivil halkı eziyor" demesi yüzünden sıkıntıya girdi. Clinton konuşurken, Yeltsin kulaklığını attı, toplantıyı terk etti. Ayrıca AKKA adı verilen nükleer silahların dışındaki ölüm kusan tanklar, toplar ve ağır silahların sınırlandırılması görüşmeleri de zora girdi.
Kaçınılmaz sonuç.
Zora girecekti, girdi.
Bunlar neyi paylaşamıyor?
Rus Savunma Bakanı, "ABD'ye niçin zehir zemberek kızdıklarını" şöyle açıklamıştı:
"ABD ve NATO, Rusya'yı Hazar Havzası, Transkafkasya ve Orta Asya'daki stratejik olarak önemli bölgelerden dışlamaya ve zayıf düşürmeye çalışan politikalar izliyor..."
Amerikalılar da "Ruslar'a neden güvenmediklerini" şöyle dile getiriyorlardı:
"Rusya yeni dünya düzenine uyum sağlamakta zorlanıyor. Bu yüzden ABD'yi en çok Rusya'nın bu uyumsuzluğu korkutuyor. Rusya eğer dünya düzenine uymak yerine içine kapanır, eskiye dönerse ilk saldıracağı yer Orta Asya Cumuhuriyetleri, petrol ve doğalgaz yataklarıdır..."
***
Bugünün dünya süperi...
Ve eskinin diğer süperi...
Orta Asya'nın, Hazar Bölgesi'nin petrolünü, doğalgazını yönetmek, planlamak ve kontrol etmek üzerine; "kol çekme, omuz vurma, horozlanma ve posta koyma...." babalanması içindeydiler. Bu yüzden ABD, Orta Asya petrolü ve doğalgazının Avrupa'ya Türkiye üzerinden getirilmesini daha garantili bir strateji olarak görüyordu. Rusya ise petrolün ve doğalgaz hatlarının hakimi olmak istiyordu.
Bakü-Ceyhan hattı...
İşte bu atmosferde...
Dün imzalandı...
Türkiye önemli bir güç elde etti fakat, taraf da oldu. Oyun yeni başlıyor. İki dünya savaşı da petrol bölgelerinin kontrolü için yapıldı. 1911 yılında İngiliz Dişişleri Bakanı Edward Grey, "Temel hedefimiz Basra Körfezi'nde ve Mezopotamya'da İngiliz çıkarlarını korumaktır...'' diyordu. O sırada Osmanlı İmparatorluğu hasta adam durumundaydı. Ve Sadrazam Mahmut Şevket Paşa ise, "Kuveyt ve Katar gibi iki çöl parçası için İngilizler'le bozuşacak değiliz. Kuveyt ve Katar gibi ehemmiyetsiz toprakları İngilizler'e bırakıp, zengin Irak vilayetimizle ilgilenmeye karar verdim..." diyordu. İkinci Dünya Savaşı'nda Hitler'in hedefi de Bakü petrollerini ele geçirmekti.
***
Alman orduları Bakü'yü alabilmiş olsaydı, bugünkü dünyanın hali herhalde çok farklı olacaktı ve Çırağan Sarayı'nda dün dünya kralı edasıyla dolaşan belki de ABD başkanı yerine Almanya Başkanı olacaktı...
Neyse konu bu değil...
Konu: petrol ve enerji...
1960 yılında petrol üreten ülkeler biraraya gelerek OPEC'i kurdular. Ve OPEC, gücünü ortaya koydu. Fiyatları kontrol etmeye başladı. OPEC sayesinde petrol ihraç eden ülkelerin geliri, 23 milyar dolardan 140 milyar dolara çıktı. ABD'nin milli geliri yüzde 6 düştü, işsizlik iki katına çıktı. Japonya'nın büyümesi ilk kez durdu, Avrupa ülkelerinde enflasyon hortladı. Onlar da biraraya gelerek OPEC'e karşı Ulusalararası Eneji Ajansı'nı kurdular.
***
1980 yılında ABD, NYMEX adlı finans şirketiyle petrol piyasasında devrim sayılacak bir atak yaparak vadeli kontrat dönemini (future satışlar) başlattı. Saddam'ın petrol fiyatlarını sıçratma pahasına Kuveyt'e saldırması üzerine ABD, uçaklarıyla, bombalarıyla, çöl harekatlarıyla Saddam'ı iki paralel arasına sıkıştırıp, sıçana çevirdi. Petrolün varili 10 dolara kadar indi. Petrol şirketleri birleşip evlendiler, globalizme uydular. Şimdi petrolün varili 24 dolara kadar çıktı ve bu fiyatla Bakü-Ceyhan petrol boru hattı fizibıl (verimli) hale, yani kurulabilir, döşenebilir, işletilebilir ve kâr edebilir duruma geldi. BP-AMACO tercihini Türkiye lehine kullandı.
Bakü-Ceyhan tamam.
Oyun şimdi başlıyor.
Hayat Türkiye'ye ciddi, önemli , alevli, çetrefil bir yeni rol yükledi.
