DAHA ÇOK FOTOĞRAF ÇEKİN
Toplam dört anlaşmaya ev sahipliği yapan Çırağan Oteli'nde yapılan törende konuşan ülke liderleri anlaşmaların bölgenin işbirliği ve güvenliğini artıracağı teması üzerinde durdular.

Azerbaycan Devlet Başkanı Haydar Aliyev, anlaşmanın imzalanmasında büyük emeği bulunduğunu belirttiği Şvardnadze ve Demirel'e teşekkür ederken anlaşmayı "asrın kontratı" olarak tanımladı. Gürcistan Cumhurbaşkanı Eduard Şvardnadze de Aliyev'in tanımlamasına katıldığını belirterek foto muhabirlerinden daha çok fotoğraf çekmelerini istedi. Şvardnadze anlaşmayı üstlenen güvenilir ortaklar olduğunu belirterek "Benim ülkeme de güvenebilirsiniz" dedi.

ŞİMDİ DAHA ÖNEMLİ
ABD Başkanı Clinton ise bölgenin her zaman önemli bir alan olduğunu ama şimdi öneminin dana da artığını vurgulayarak yapılan anlaşmanın Avrupa'nın güvenliği, global ekonomi hatta ABD ekonomisine büyük katkı sağlayacağını belitti.

İSTANBUL DEKLARASYONU
Liderlerin imza koyduğu anlaşmaların ilki olan İstanbul Deklarasyonu, geçen yıl 29 Ekim'de imzalanan Ankara Deklarasyonu'na dayanarak bölge ülkelerinin Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı projesini gerçekleştirecek siyasi görüş birliğini bir kez daha ortaya koyuyor. ABD Başkanı Bill Clinton'ın da şahit olarak imzaladığı İstanbul Deklerasyonu'nun vurguladığı önemli noktalar şunlar:

* 1. Kısa vadeli çözümler yerine Bakü-Ceyhan Boru Hattı'nı gerçekleştirecek çalışmaların hızlandırılması. Bu nokta ile hükümetler petrol şirketlerinin tercih ettiği daha kısa olan Bakü-Süpsa hattını dolaylı olarak kabul etmediklerini belirtmiş oluyorlar.

* 2. Hattın öngörülen 2004 yılına kadar bitirilmesi.

* 3. Hazar'ın iki tarafında çalışan petrol şirketlerinin Bakü- Tiflis- Ceyhan'ı gerçekleştirmek için hükümetlerin çalışmalarını hızlandıracakları. Kazakistan, İstanbul Deklarasyonu'nda bu hatta yüklü miktar petrol vereceklerini ancak bunun daha önceki anlaşmalara (yani Rusya'ya gidecek hat) zarar vermeyecek şekilde olacağını da belirtmiş oluyor.

KAZAKLAR ŞART KOŞMADI
Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Ankara Deklarasyonu'nda Bakü- Tiflis- Ceyhan'a vereceği petrol miktarının ancak Türkiye'nin kendisinden 20 milyar metreküp doğalgaz almasına bağlı olacağını kendi elyazısıyla eklemişti. İstanbul Deklarasyonu'nda ise kendi doğalgazının piyasaya çıkarılması için şirketler ve diğer ülkelerle çalışmaların yapılacağını belirtti ancak böyle bir şart koymadı.

* 4. Türkiye için belki de en önemli nokta bölge ülkelerinin petrolün piyasaya "petrol hattı" ile çıkacağı üzerine görüş birliğine varmaları. Özellikle İstanbul Boğazı'na değinen deklarasyonda bölge liderleri artacak tanker trafiğinin yol açağı tehlikelerin altını çizerek Boğazlar'ın uzun vadede petrol taşımacılığı için kullanılamayacağı konusunda da politik karar almış oldular.

Özellikle Demirel ve Clinton yaptıkları konuşmalarda Boğazlar'ın güvenliği konusu üzerinde durdular.

Doğalgaz için de iki önemli anlaşma imzalandı. Türkmenistan Türkiye Avrupa doğalgaz hattının da hükümetler arası deklarasyonu imzalandı. Bu hatta 30 milyar metreküp doğalgaz vereceğini söyleyen Niyazov haftalardır devam eden görüşmeler sonunda Azerbaycan ve Gürcistan ile geçiş konusunda anlaştı. Projenin gerçekleşmesi için gerekli hükümetler arası ve geçiş anlaşmalarının Mart 2000'e kadar bitirilmesi ve bu hattın 2002 yılında Türkiye'ye doğalgaz vermeye başlaması öngörülüyor. Azerbaycan Türkiye ve Gürcistan ayrıca Azeri doğalgazının geliştirilmesi ve pazarlanması konusunda bir mütabakat zabtı imzaladı. Bu anlaşmalar ile Azeriler Türkmen doğalgazının kendi ülkelerinden geçmesine izin verirken kendi gazlarının geleceğini de güvene almış oluyorlar.

2004 yılında bitecek
Bakü-Ceyhan Boru hattının toplam uzunluğu 1.730 kilometreyi buluyor.

Hattın inşasına Hazar petrollerini işletecek 11 üyeli AIOC konsorsiyumu karar verecek

Boru hattının maliyeti 2 milyar 400 milyon doları bulacak

Bakü-Ceyhan boru hattının inşasının 2004 yılı ortalarına kadar tamamlanması bekleniyor

Anlaşmanın ardından önümüzdeki yıl Botaş'ın müteahhitliğinde inşaat için ihaleye çıkılacak İnşaatın ne kadarının Botaş tarafından yapılacağı bilinmiyor

Clinton'ın önerisi yağmura takıldı
* Daha önce Fahri Korutürk teknesinde yapılması planlanan tören hava şartları nedeniyle Çırağan Oteli'nin Mavi Odası'nda gerçekleşti. Boğaz gezintili tekne fikri Beyaz Saray'dan çıkmıştı.

* Havanın yağışlı olması liderlere, "Yüzyılın Anlaşması diye adlandırdıkları" anlaşmanın imza törenini yakından izleme imkanı verdi. Sonunda Türkiye, Azerbaycan, Gürcistan, Türkmenistan, Kazakistan ve ABD Başkanları, Norveç Başbakanı ve Türkiye'den Başbakan Bülent Ecevit ile Dışişleri Bakanı Cem de törende yer aldı.

* Cumhurbaşkanı Demirel ile diğer liderler geldikten sonra salona Bill Clinton ve Hazar Bölgesi Danışmanı John Wolf girdi. ABD Enerji Bakanı Bill Richardson'ın gözlerini açık tutmakta zorluk çektiği dikkat çekti.

* Tören sırasında Türkmenistan Cumhurbaşkanı Niyazov ve Türkiye Enerji Bakanı Ersümer daha önceki tartışmalarına rağmen sıcak bir sohbet ettiler.