S A B A H O N L I N E 03.10.1999

Şu an 3 Ekim 1999 - Pazar tarihli sabah.com.tr'yi okumaktasınız.
Bugüne ait sabah.com.tr içeriği için tıklayın »

kapat

03.10.1999

Anasayfa

Win-Turkce US-Ascii

Enflasyonun falı
Bugün açıklanacak Eylül ayı enflasyon rakamları, fiyatların önümüzdeki altı aylık seyri hakkında önemli ipuçları verecek

Bugün açıklanacak Eylül ayı enflasyon oranı 1999, hatta 2000 yılı enflasyon oranlarının düzeyini daha sağlıklı tahmin etmemize imkan verecek. Ekonominin yaz rehavetini geride bıraktığı Eylül'de, üretim ve arz artış eğilimine giriyor ve maliyetlerdeki değişimin etkisi netleşiyor. Bu etkiler daha çok toptan eşya fiyatları endeksinde (TEFE) ortaya çıkıyor. Taban fiyatlar ve katsayı artışıyla sağlanan gelir artışının talebi nasıl etkilediği yine Eylül'de belli oluyor.

Tüketici fiyatları endeksine (TÜFE) kışlık yakıt ve eğitim harcamaları yeni dönemin fiyatları ile yapılıyor. Göreceli olarak ucuz yaz meyve ve sebzeleri ile indirimli fiyatla satılan yaz giysileri endeksten çıkarken, Eylül'de yeni ve yüksek fiyatlı gıda maddeleri ve kış giysileri hesaba giriyor. Bu nedenle ekonominin en istikrarlı olduğu yıllarda bile, Eylül TÜFE enflasyonu yüzde 4-5'in altına inmiyor.

TEFE'de yılın ikinci yarısında en yüksek aylık fiyat artışı Eylül'de ortaya çıkıyor. Fiyatların ateşi, yılbaşına kadar her geçen ay biraz daha geriliyor. 11 yıllık ortalamalar, örneğin Aralık ayı fiyat artışının Eylül'ün yarısı kadar olduğunu gösteriyor.

GELECEK YIL İÇİN DE ÖLÇÜ
Eylül ayındaki enflasyon, gelecek yılın ilk üç ayındaki enflasyon için de bir ölçü oluşturacak. Yılın son çeyreğinde fiyat artışlarının yüksek olması durumunda, kamu sektörü ve özel firmalar, işletme sermayelerini korumak için, sonraki yılın ilk aylarında yüksek oranlı zamlar uyguluyor.

Eylül ayı oranları, artan maliyetle ile durgunlaşan talep arasındaki dengenin hangi noktada kurulacağını ortaya koyacak. Yılın ilk sekiz ayında TEFE'deki elektrik enerjisi fiyatları yüzde 47.7, petrol ürünü fiyatları ise yüzde 104 artış kaydetti. Dünya hammadde fiyatları da son haftalarda tırmanma eğiliminde. Bu artışlar, tarım ürünleri fiyatı ve ücretlerdeki yükselişin ılımlı kalmasına rağmen, maliyetleri epey yükseltti. Ancak iç talepteki ve ihracattaki durgunluk nedeniyle firmalar maliyet artışını fiyatlara yansıtma konusunda çok ihtiyatlı davranıyor. Bu eğilimin sürmesi, fiyatlardaki aşırı artışı önleyecek.

GEÇEN YILDAN YÜKSEK
Eylül enflasyonu için tahminler, TEFE'de yüzde 5, TÜFE'de ise yüzde 6 dolayında yoğunlaşıyor. Geçen Eylül'de bu oranlar, TEFE'de yüzde 5.3, TÜFE'de ise yüzde 6.7'ydi. Bu yılki oranların bunların üstüne çıkması moral bozabilir. TÜFE'de yüzde 7'nin üstünde artış, 2000 yılı için düşünülen yüzde 25'lik hedefin bir hayal olacağını bile düşündürebilir. Fiyatların yılın son çeyreğindeki seyrini ise aşağıdaki olgu ve eğilimler etkileyecek:

* Kış nedeniyle ham petrol talebi artacak ama varil başına talebin 25 doları aşması beklenmiyor.

* İş dünyası iki hafta içinde açıklanacak 2000 yılı enflasyon hedefini gerçekçi bulmazsa, herkes bildiğini okur ve fiyat artışları hızlanır.

* Hükümet başta elektrik olmak üzere KİT ürünlerindeki artış oranını düşürmek zorunda.

* Tüketicinin pazarlık gücünün olmadığı, kira, eğitim ve sağlık fiyatlarındaki zam oranları, genel artışın iki katının da üstünde. Hükümetin bu konuda etkili önlemler alması gerekiyor.