Evde kirasız oturan hala
Bugünkü fıkramız, Sayın Cumhurbaşkanımız'ın çok sevdiği fıkralardan biri.

Savaşın birinde o kadar çok zayiat varmış ki, doktorlar, yaralıları fazla incelemeye vakit bulamıyorlarmış. Sıhhiye erleri arkalarında savaş alanını gezer, yerde yatanlara şöyle dokunurlarmış. Adam kımıldarsa:

- "Sedye" diye bağırır, hareket göremeyince

- "Denize" derlermiş.

Böylece, "Sedyedekiler tedaviye götürülür", denize dedikleri de mavi sulara atılırmış.

Bir seferinde, doktor yine yerde yatanlardan birine dokunmuş. Adam kımıldamayınca:

- "Denize" emrini vermiş.

O geçip gidince sağlık erleri işaret edilen adamı almışlar, denize atmaya götürüyorlarmış ki adamcağız gözlerini açmış.

- Ne oluyoruz? Nereye götürüyorsunuz?

- Denize atmaya.

- Niçin?

- Sen ölüsün.

- Ben nasıl ölü olurum?

- Sağlık erleri kızıp terslemişler onu:

- Ölüsün dedik ya, çok konuşma, sen doktordan daha mı iyi bileceksin?

Gelelim konumuza. Konumuz, yasadan daha mı iyi bilirsiniz? diye soracağımız bir uygulamayla ilgili... Fazla bir boş eviniz varsa, dul halanızın da oturacak evi yoksa, fazla olan evi, kira almadan halanıza verirsiniz o da oturur size dua eder değil mi? Peki, halanızın değil de, örneğin amcanızın, teyzenizin, dayınızın ya da kayınvalidenizin oturacak evi yoksa, evinizi kira almadan, onlara da tahsis edersiniz değil mi?

Yanıtınız evet ise, yazıyı okumanız gerekiyor. Çünkü, bu ev ya da evler için "Emsal kira bedeli üzerinden" geliri beyan etmeniz gerekiyor.

Kiranın tutarı ne olacak?
Gelir Vergisi Yasamızın 73. maddesinde "Emsal Kira Bedeli" başlığı altında yapılan açıklamaya göre 1998 yılında verilen emlak vergisi beyannamesinde gösterilen değerin yüzde 5'i, yıllık emsal kira bedeli tutarıdır." Evin değerini 20 milyar lira beyan etmişseniz,size kira ödenmeden oturulan ev için, yüzde 5'i olan 1 milyar lirayı beyan etmek zorundasınız. Etmezseniz, bunu da Maliye öğrenirse, sadece vergiyi değil, "vergi ziyaı cezası" olarak adlandırılan cezasını ve ayrıca geciken her ay için de, verginin yüzde 12'si kadar gecikme faizini alır.

1999 yılında oturan hala, amca, dayı ve teyzelerin vergisi biraz daha artacak. Çünkü, evin beyannamede gösterilen değeri, 1999'da yüzde 77,8 oranında arttı. 1998'de 20 milyar olan, halanın kirasız oturduğu evin değeri, 1999'da yaklaşık 35 milyar lira oldu. Bir yandan 35 milyar lira üzerinden "emlak vergisi", diğer yandan yüzde 5'i kadar "kira geliri"ni kira almadığınız halde beyan edeceksiniz. Yani 1 milyar 750 milyon lira beyan edip, vergiden istisna tutarı düşüp kalan kısmın, gelir vergisini ödeyeceksiniz.

Eğer size birisi "böyle bir şey yok o da nereden çıktı?" derse, inanmayın. Yukarıdaki fıkrada olduğu gibi onlar yasadan iyi mi biliyor? Yasanın 73. maddesinde, yukarıda yaptığım açıklamalar "Emsal kira bedeli" başlığı altında yeralıyor ve buna uyulması zorunlu kılınıyor. Aksi halde, cezalı ve faizli vergi var.

Kira ödemeden oturan anne, baba, kardeş, çocuk ve torunlar bu madde kapsamına girmiyor. Yani onlar için (konut olarak oturmaları koşuluyla) emsal kira bedeli beyan etmeniz gerekmiyor. Yakında vergi yasaları değişecek. Bu konuda, bir "ince ayar" yapılırsa çok iyi olur.