Milyonlarca altınzede
Yastık altında bulunduğu belirtilen 4 bin ton altının değeri 10 yılda 25 milyar dolar düştü. Farkında bile değiller ama Türkiye'de milyonlarca altınzede var

Bilmem farkında mısınız; Türkiye'de milyonlarca "altınzede" var. Ama hiçbirinin sesi çıkmıyor. Uğradıkları zararda ne siyasilerin, ne de bürokratların suçu var. Belki de zararları yavaş yavaş oluştuğu için farkında değiller. Bankazedeler gibi aniden tüm birikimlerini kaybetseler, sokağa bile dökülebilirlerdi. Protestoların son hedefi de Gordon Brown olurdu.

İngiliz darbesi
"Nereden çıktı bu altınzede hikayesi, kim bu Gordon Brown" diyorsunuzdur, anlatmaya çalışayım. Önce Brown'dan başlayalım:

Brown İngiltere Merkez Bankası (BOE) Başkanı. İşinde de oldukça başarılı. Altınseverlerin Brown'a kızmasının nedeni ise geçen hafta yaptığı 25 tonluk altın satışı. Brown, 7 Mayıs'ta BOE'nin birkaç yıl içinde 415 ton altın satacağını, böylece rezervini 715 tondan 300 tona indireceğini açıkladı. O gün altının onsu 287 dolardı. (1 ons yaklaşık 31 gram)

BOE, ilk ihaleyi 6 Temmuz'da yaptı ve 25 ton altın sattı. Onsu 261.2 milyon dolardan yapılan satıştan BOE'nin kasasına 210 milyon dolar girdi. Brown, bu paranın yüzde 40'ını Euro'ya, yüzde 40'ını dolara, yüzde 20'sini yene yatırdı. Satışın ardından, altının ons fiyatı 255 dolara inerek 1979'dan bu yana en düşük değerine düştü. Altın üreticileri de Brown'ı hain ilan etti.

20 yıldır düşüyor
Geçen hafta altının ayarını bozan Brown bu işin tek suçlusu mu? Değil. Çünkü altın fiyatları 20 yıldır düşüyor.

Altın tarihinin en yüksek değerine 1980'deki İran Devrimi sırasında çıkmıştı. Savaş ve petrol paniği nedeniyle ons fiyatı 850 dolara yükselmişti. 1980'li yıllarda 400-500 dolar arasında dalgalanan fiyatlar, son 10 yılda 300-400 dolar arasında seyrediyordu. 2 yıl önce 300 dolar barajının altına inen ons fiyatının, bu yılı 250 doların altında bitirebileceği, önümüzdeki yıl ise 200 dolar seviyelerine gerileyebileceği tahmin ediliyor.

Fiyatların neden düştüğünü anlayabilmek için altının özelliklerine bakmak gerekiyor. Altın binlerce yıldır en önemli değişim aracıydı. Paralar altından yapılırdı. Özellikle son yüzyılda dünya kağıt paraya döndü. Merkez bankaları bastıkları paranın karşılığında altın rezervi tutuyorlardı. 1970'lerdeki petrol krizinden sonra ABD'nin öncülüğünde, altın yavaş yavaş rezerv değer olmaktan çıktı. Dolar, mark, Japon Yeni bu niteliği kazandı.

Merkez bankaları da altınlarını satıp, güvenilir para birimlerine çevirmeye başladılar. Kanada 1979'dan bu yana 622 ton, Belçika 11 yılda 1.000 ton, Hollanda ve Avustralya 1990'larda 700'er ton satış yaptı. Arjantin 1997'de 124 tonu elden çıkarttı. İngiltere ise 415 tonluk satışta ısrarlı. IMF 300 tonluk satış planlıyor. Asıl felaket İsviçre'nin 1.300 tonluk satış niyeti.

Bunlara fonlar ve özel bankaların satışlarıyla, açığa satışlar eklenince arz-talep dengesi bozuldu. Arz-talep dengesini açmakta fayda var. 1998'de dünyada 2.560 ton altın üretildi. Toplam talep ise 3.862 ton oldu. Arada 1.300 tonluk arz eksikliği var gibi görünüyor. Ancak fiziki satışlarla, hurdadan külçeye dönüştürülen hurda altın satışlarını da eklediğimizde, arz talebin üzerine çıkıyor.

Buna merkez bankalarının, her an satılabilir büyük rezervleri de eklenince fiyatlar aşağı gidiyor. Dünyadaki toplam altın stoğu 137 bin ton. Bunun 36 bin tonu IMF ve merkez bankalarının kasalarında. Sadece ABD Merkez Bankası'nda 8 bin 137 ton altın var. (1960'larda stok yapan ABD'nin ortalama ons maliyeti 42 dolar!)

Gelelim zedelere
Başta İstanbul Altın Borsası'nın fikir babası Yaman Törüner olmak üzere ilgili uzmanlar Türkiye'de 4-5 bin ton altın stoğu bulunduğunu söylerler. Financial Times'ın geçenlerde bir sayısında da Türkiye'nin ABD, Hindistan, Rusya ve Suudi Arabistan'dan sonra dünyada en çok altın yatırımı bulunan 5. ülke olduğu yazıldı.

Varsayalım ki yastık altında 4 bin ton altın var, bu miktar da 1980'den beri korunuyor. 4 bin ton, 129 milyon ons eder. 1980'deki zirve noktası 850 doları alırsak, toplam stoğun değeri 110 milyar dolar ediyor. Bunun çok spekülatif bir fiyat olduğunu düşünüp (kesinlikle öyle) ons başına 450 dolardan hesaplarsak, karşımıza 58 milyar dolarlık bir değer çıkıyor. Dünkü fiyat ise 256 dolar. Türkiye'de bulunduğu iddia edilen 4 bin ton altının dün itibariyle değeri 33 milyar dolar. Aradaki fark tam 25 milyar dolar. Son 10 yıldaki kaybımız bu.