Faruk Selçuk (e-posta:fselcuk@sabah.com.tr )

Resmi açıklamaları izleyerek Türkiye ekonomisiyle ilgili anlamlı bir bilgi edinmek biraz zor. Zorluk, yöneticilerimizin rakamları her ortamda "gelişigüzel" kullanmalarından kaynaklanıyor. Kimi yüksek bürokrat ve politikacılarımız zaten "Apartman Yöneticileri Genel Kurulu'ndan" başlayarak "Seyyar Satıcılar Dayanışma Toplantısı'na" kadar fırsat buldukları her ortamda "para, maliye, dış ticaret" gibi konularda uzun uzun konuşma yapmaya bayılıyor. Yapılan konuşmaya (inandırıcılık kazandırmak için olsa gerek) bir takım rakamlar da eklenince her şey iyice karışıyor ve ortalığı gürültü kaplıyor. Gürültüye de kimsenin kulak vermemesini doğal karşılamak gerekiyor.

Yeni lira kaç para?

Merkez Bankası Başkanı'nın bir dergide yer alan demecine göre 50 milyon TL'lik banknotlar gerekiyormuş. Sebep? "Çünkü" diyor Başkan "yeni Avrupa para birimi Euro'nun 500'lük banknotları var. Ona tekabül eden para gerekiyor. Rakamlara baktığımız zaman 5 sıfır atıldığında 1 Euro'nun 1 Yeni TL'ye eşit olduğunu görüyoruz". Doğrusu biz pek göremiyoruz!

Öncelikle Euro'nun diğer paralar karşısındaki değeri henüz bilinmiyor; 1 Ocak 1999 tarihine kadar bilinmesine de imkân yok. Bilinen, yapılan anlaşma gereği 1 Ocak 1999'da 1 ECU'nun 1 Euro'ya eşit olacağı. 14 Ağustos tarihli Merkez Bankası kurlarına göre 1 ECU ise 299.510 TL. Eğer Başkan'ın dediği gibi 5 sıfır atarsanız 1 ECU 3 Yeni TL ediyor. Üstelik yılbaşına kadar kurların ne olacağı da bilinmiyor. Diyelim ki yılbaşına kadar kurlar ortalama yüzde 20 artacak ve TL/ECU kuru 360.000 olacak. Yapılan açıklamayı ciddiye alıp TCMB başkanının yılbaşından itibaren 1 Yeni TL=1 Euro olacağını duyurduğunu varsayalım. Başkan, bir anlamda 1 Yeni TL'nin yılbaşında 360.000 eski TL olduğunu da açıklamış oluyor. İnsanın "Hazır eliniz değmişken diğer çapraz kurları da açıklasaydınız!" diyesi geliyor.

Bavulla para

Bavul ticaretinin boyutları konusunda bir ara oldukça yoğun tartışmalar olmuştu. Merkez Bankası da "olsa olsa" yönetimiyle bir rakam bularak bavul ticaretinin boyutlarını 1996 yılı için 8.8 milyar dolar olarak açıklamıştı. Bir yıl sonra bu rakam 1997 yılı için 5.8 milyar dolara çekildi. Bir yılda 3 milyar dolarlık bir azalmanın bu ticaretle iştigal eden kesimde doğurması gereken buhrana ise bir türlü rastlanamadı.

Oysa aynı dönemde işi bu türden rakamları tahmin etmek olan DİE de bir çalışma yapmış ve 1996 yılı bavul ticareti rakamını 4.3 milyar dolar, 1997 yılı içinse 3.5 milyar dolar olarak açıklamıştı. Bu rakamalara pek itibar eden yok. Oysa gerek çalışmanın yapılış biçimi, gerekse elde edilen rakamlar DİE'nin çalışmasını daha inandırıcı kılıyor. Ama hâlâ ortada iki rakam var ve isteyen istediğini kullanıyor. Tabii, akla hemen başka bir soru geliyor: DİE milli gelir hesaplarında hangi tahmini kullanıyor? Eğer hâlâ TCMB tarafından "bir şekilde hesaplanan" bavul ticareti rakamlarını milli gelir hesaplarına yansıtıyorsa, kendisi tarafından yapılan çalışma sonrasında elde edilen rakamlar konusunda ne düşünüyor?

Patlamayan turizm

İki değişik kurum tarafından tahmin edilen bir başka büyüklük Türkiye'nin turizm gelirleri. Ancak bu rakamlarda çok yüksek bir farklılık görülmüyor. Gerek DİE gerekse TCMB tarafına açıklanan rakamlar birbirine yakın.

Geçtiğimiz aylarda gündeme gelen "turizm batıyor" tartışmaları ise bu kesimle ilgili "aşırı iyimser" beklentilerin gerçekleşmemesinin bir sonucu. İddia edildiği gibi, ortada "milyarca dolarlık bir kayıp" falan söz konusu değil. Her yıl yaklaşık yüzde 10'luk bir büyüme gösteren turizm gelirleri geçtiğimiz yıl beklenmedik bir şekilde yüzde 25 civarında artarak TCMB verilerine göre 5.5 milyar dolardan 7 milyar dolara, DİE verilerine göre de 6 milyar dolardan 8 milyar dolara yükselmişti. Geçtiğimiz sezondaki beklenmedik artışın süreceğini tahmin eden turizmcilerin "hayal kırıklığı", turizmde bu yıl "normal trend" değerlerine dönülmesinin bir sonucu.

Gerek turizm sektöründe, gerekse bavul ticaretinde sıkıntılar yok değil, var. Ama bu sıkıntıları çözmenin yolu eldeki verileri çarpıtmadan, sağlıklı bir şekilde incelemekten geçiyor.