Harf İnkılâbı'nın 70'inci yılı

Mazhar Müfit (Kansu) Mondros Anlaşması'nın getirdiği ağır koşullara direnen ve bu nedenle Babıali tarafından Bitlis Valiliği'nden azledildikten sonra Erzurum'da Mustafa Kemal'e katılıp onun yanından ayrılmayan bir vatanseverdir.

İbrahim Süreyya (Yiğit) Trakya'da Kaymakamlık yaparken, o yıllarda askeri ateşe olarak Sofya'da bulunan Mustafa Kemal ile tanışmış, arkadaş olmuştur.

Mustafa Kemal'in Padişah tarafından telgrafla azledildiği ve bu telgraf üzerine Mustafa Kemal'in ordudan istifa ettiğini bildirdiği günün gecesi, yani 7-8 Temmuz 1919 gecesi Mustafa Kemal bu iki arkadaşı ile birliktedir. Mazhar Müfit ve İbrahim Süreyya'ya "Aziz arkadaşlarım, bu andan itibaren hiçbir resmi sıfat ve memuriyetim yok. Bir millet ferdi olarak ve milletten kuvvet ve kudret alarak vazifeye devam edeceğim" dedikten sonra, Mazhar Müfit'den not defterini getirmesini ister. "Hafızalarımız zayıfladığı zaman Mazhar Müfit'in defteri çok işimize yarayacak" dedikten sonra, "Pekâlâ yaz" diyerek başlar sıralamaya;

(1) Zaferden sonra şekl-i hükümet Cumhuriyet olacaktır. Bu bir.

(2) Padişah ve Hanedan hakkında zamanı gelince icap eden muamele yapılacaktır. Bu iki.

(3) Üç: Tesettür (kadının örtünmesi) kalkacaktır.

(4) Fes kalkacak, medeni milletler gibi şapka giyilecek. Bu da dört.

(5) Beş: Latin hurufu (harfleri) kabul edilecek."

Deftere yazılanların üzerinden 6 yıl geçer. Mustafa Kemal Kastamonu'da Şapka İnkılâbını halka anlatır. 1925 yılının 1 Eylül günü Ankara'ya döner. Otomobil ile eski Meclis binasının önünden geçerken Mazhar Müfit gördüklerine inanamaz. Mustafa Kemal'in yanında Diyanet İşleri Reisi oturmaktadır. Diyanet İşleri Reisi'nin de başında bir şapka vardır. Otomobilden inerken elini sıkan Mazhar Müfit'e, Mustafa Kemal: "Aziz Mazhar Müfit Bey... Kaçıncı maddedeyiz? Deftere bakıyor musun?" diye sorar.

Aradan 3 yıl daha geçer. 1928 yılının 26 Haziran'ında "Dil Encümeni" ilk toplantısını yapar. Dil Encümeni'nin 19 Temmuz toplantısında ise İsmet Paşa, yeni alfabenin "Türk Alfabesi" olacağını açıklar. 10 Ağustos saat 23.00'de İstanbul'da Gülhane Parkı'nda Mustafa Kemal yeni harflerle ilgili tarihi konuşmasını yapar. 16 Ağustos'ta toplanan Cumhuriyet Halk Partisi Meclisi'nde yeni harflerin yayılması için her mahallede bir halk dersanesi açılmasına karar verir. 23 Ağustos'ta Tekirdağ'da Mustafa Kemal Harf Devrimi'nin birinci dersini verir. O gün resmi dairelerde yeni harfleri öğretmek için kurslar açılır. 1 Kasım'da Meclis "Türk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkındaki Kanunu kabul eder. 1 Aralık'ta resmi ve özel gazete ile dergiler yeni Türk harfleriyle çıkmaya başlar.

Çalışmaların başında Mustafa Kemal sormuştur. "Yeni yazıya geçmek için ne kadar süre düşündünüz?" Cevaplarlar: "Bir 15 yıllık normal, bir 5 yıllık kısa süre var." Mustafa Kemal'in direktifi kesindir: "Bu ya üç ayda olur, ya hiç olmaz." Ve de Mustafa Kemal'in dediği olur.

1928-1933 yılları arasında 54 bin halk dershanesinde 2 milyon 3 bin kadına, erkeğe yeni Türkçe harfleri öğretmek için ders verilir.

Sayın okuyucularıma yukarıdaki bilgileri Cüneyt E. Koryürek'in Harf İnkılâbı'nın 70'inci yılı başlığı ile Arçelik için hazırladığı kitaptan aktardım.

Gönlüm ister ki Arçelik firmasının Genel Müdürü Mehmet Ali Berkman çok sayıda bastırıp bu kitabın tüm Arçelik bayilerinde, yurt çapında ücretsiz dağıtımını sağlasın...

Vatandaş olarak Yapı Kredi Bankası Genel Müdürü Burhan Karaçam'dan da bir isteğim var. Yaz mevsimi başında İstanbul'da Galatasaray'daki Kâzım Taşkent Sanat Galerisi Sermet Çiftçi Kütüphane ve Sergi Salonu'nda "Harfi Harfine" başlığını taşıyan bir sergi açıldı. Harf İnkılâbı'nın başından 1990'lı yıllara kadar kullanılan alfabeler sergilendi. Gülten Kayaoğlu'nun değerli koleksiyonu ilgi çekici idi. Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık birimi bu sergi vesilesiyle "Harfi Harfine" başlığı ile 104 sayfalık büyük boy nefis bir "Alfabe Belgeseli" yayınlandı. Yapı Kredi Bankası bu sergiyi İstanbul'da ve yurdun diğer yerlerinde yıl sonuna kadar tekrarlayabilir. "Harfi Harfine" isimli kitabı çoğalttırarak Yapı Kredi Şubeleri'nde ücretsiz olarak isteyenlere dağıttırabilir.

Bugünlere nerelerden nasıl geldik... Unutmayalım.