Bafralı İbrahim Nasıl Brezilya Merkez Bankası Başkanı oldu?Enflasyonu nasıl düşürdü?

Bugünden itibaren üç gün boyunca sayın okuyucularıma Bafra'lı İbrahim'in inanılmaz hayat hikâyesini anlatacağım.

İbrahim Bafra'da doğdu. Ankara'da okudu. Yirmiiki yaşında lisans üstü eğitim için ABD'ye Vanderbilt Üniversitesi'ne gitti.

1970'li yılların başında yurt dışına eğitime gitmek her babayiğidin harcı değildi. Ancak imtihanlara girip yabancı kuruluşlardan eğitim bursu alabilenler, ABD üniversitelerine devam edebilirdi. Burs veren yabancı kuruluşlar da eğitimin konusuna göre gidilecek üniversiteleri seçerlerdi. Ekonomi ve maliye dalında master ve doktora eğitimi görecekler genelde Vanderbilt Üniversitesi'ne gönderilirdi.

Bizim Merkez Bankası Başkanımız Gazi Erçel daha önce başkan vekilliğinde bulunan Zekeriya Yıldırm'da Vanderbilt'de master programlarına devam etti. Eşim Nuran Uras, Devlet Planlama Teşkilatı'nda uzman iken Birleşmiş Milletler Bursu ile Vanderbilt Üniversitesi'nde eğitim gördü ve master derecesi aldı. İbrahim Eriş'i orada tanıdı. Arkadaş oldu. O yıllardan buyana Bafra'lı İbrahim'in hayatındaki değişimleri izler dururuz.

Bafra'lı İbrahim'in ABD'den Brezilya'ya geçişi, Brezilya'da tepe yöneticilerle dost olması, Merkez Bankası başkanlığına getirilmesi, Brezilya'nın enflasyonla mücadele programını hazırlayıp, enflasyonu aşağıya çekmesi ilginçtir.

Türkiye'ye son gelişinde İbrahim Eriş ile birlikte olduk. Ondan dinlediklerimi sayın okuyucularıma özetleyeceğim.

İbrahim Eriş

İbrahim Eriş Bafra'lı bir tüccarın çocuğu, Ankara'da Ortadoğu Teknik Üniversitesi'nden mezun olduktan sonra lisans üstü eğitim için ABD'ne gitti. Vanderbilt Üniversitesi'nde zamanın ünlü iktisatçısı Nicolos Georgescu ve Roegen'in asistanlığını yaptı. Daha sonra Rice Üniversitesi'nde öğretim üyeliğine başladı. Üç yıl Rice'de kaldı. Evlendiği Brezilya'lı eşi ile birlikte 1973 yılında Brezilya'ya yerleşti. Sao Paulo Üniversitesi'nde ders vermeye başladı. 1979 yılında bir süre Planlama Başkanlığı'na bağlı araştırma bölümünde çalıştı. Sonra tekrar üniversiteye döndü. 1989 yılında, eski öğrencisi Zelia Cardoso De Mello'nun daveti üzerine 41 yaşındaki başkan adayı Fernando Collor'ın danışman grubuna katıldı. 1990 yılında Collor seçimi kazanıp Başkan olunca İbrahim Eriş'i Merkez Bankası Başkanlığı'na getirdi.

Brezilya Merkez Bankası Başkanlığı'nda 1 yıl 3 ay kalıp, istikrar programının hazırlanması ve uygulanmasında aktif görev alan İbrahim Eriş daha sonra tekrar üniversiteye döndü.

Şimdi "Linear" isimli bir şirketi var. Hem danışmanlık yapıyor. Hem fon yönetiyor.

Halen Brezilya'da kamu yönetiminde üst düzeylerde olan çok kişi İbrahim Eriş'in öğrencisi veya arkadaşı veya beraber çalıştığı kişiler olduğundan hem kamuya hem özel sektöre danışmanlık yapıyor.

Brezilya şu anda yabancı yatırımcılar için cazip bir ekonomi. Hem yerli tasarruflar hem yabancı sermaye para ve sermaye piyasasına akıyor. İbrahim Eriş halen 500 milyon dolarlık kişisel ve kurumsal tasarruflardan oluşan fonları yönetiyor. Bu fonların 2/3'ü Brezilya tahvil ve hisse senetlerine bağlı. İbrahim Eriş'in yönettiği fonlardan garantili yatırımcılar geçen yıl yüzde 14, riskli yatırımcılar yüzde 100 reel getiri aldı. Fon yönetim ücreti olarak garantili yatırımlarda getirinin yüzde 1 veya 4'ü, riskli yatırımlarda reel getirinin yüzde 15 veya 20'si dolayında yönetim ve başarı primi tahsil ediliyor. En az yatırım miktarı 50.000 dolar.

İbrahim Eriş'in "Linear" firmasında 60 teknik eleman çalışıyor.

Collor nasıl iktidara geldi?

Fernando Collor, Brezilya'nın Kuzey Batısında fakir bir yöreyi kapsayan Alaguas eyaletinden varlıklı bir ailenin çocuğu idi. İktisat eğitimi görmüştü. Önce eyaletde valilik yaptı. Sonra eyaleti temsilen Millet Meclisi'ne girdi.

1990 yılında kendi partisini kurarak başkanlık seçimlerine katıldığında Brezilya'lılar tarafından ciddiye alınmadı. O sırada 41 yaşında idi. Bir süre sonra karizmatik kişiliği ile ilgi görmeye başladı. TV'yi iyi kullanınca halk tarafından tanındı.

Brezilya "başkanlık sistemi" ile yönetiliyor. Partilerden çok başkanın kişiliği önemli. Halkın seçime katılması ve oyunu kullanması mecburi. Başkan iki kademeli seçimle belirleniyor. İlk kademede en çok oy alan iki aday ikinci kademede yarışıyor.

Fernando Collor, birinci kademede bile liberal adaylar arasından fırlayarak solcu adayın önünde ilk sırada yer aldı.

İbrahim Eriş Collor'un danışmanı oluyor

Başkan adayları seçime giderken yardımcılarını, danışmanlarını belirlemiş, savunacakları politikaları, seçilirlerse yapacakları uygulamaları açıklıkla ortaya koymuşlardı. Başkan adayı Collor'un en yakın yardımcısı Zelia Cardoso De Mello isimli bir hanım iktisatçı idi. Bu hanım iktisatçı Sao Paulo Üniversitesi'nde eğitim görürken İbrahim Eriş'in derslerine devam etmişti. Daha sonra hocası ile ilişkisini kesmemişti. Zelia seçim kampanyası sırasında Collor'a İbrahim Eriş'i tanıttı. Collor seçim kampanyasının ekonomi ile ilgili bölümünün sorumluluğunu İbrahim Eriş'e verdi.

İbrahim Eriş başkan adayının seçim kampanyasında ortaya koyacağı ekonomik hedefleri belirledi. Collor başkan seçilirse uygulanacak politikanın esaslarını hazırladı.

Collor başkan seçildi. Hükümetini kurdu. Zelia'yı Maliye Bakanı yaptı. İbrahim Eriş'i Merkez Bankası'nın başına getirdi. Böylece İbrahim Eriş ve ekibi hazırladıkları istikrar programını uygulama şansına kavuştu.

Yarın: İbrahim Eriş'in istikrar programı İbrahim Eriş Brezilya'da enflasyonu nasıl düşürdü?