PAZARTESİ 08 ARALIK 1997
Sigara... Günümüzde çeşitli yasaklarla adeta aşağılanıyor. Ama onun Cumhuriyet tarihimizde "onurlu bir mücadelesi" varİlk kez 1925'te filtresiz "Beşinci" üretildi. Fiyatı, 5 kuruştu. Ardından Zabit, Hanımeli, Fantazi, Gazi, İsmet, Birinci, İkinci, Köylü, Diplomat geldi...4207 sayılı Tütün Mamüllerinin Zararlarının Önlenmesine Dair Kanun'un içerdiği çeşitli hükümler sonucu "üvey evlat" durumuna düşen sigaranın, Türkiye'nin 72 yıllık tarihine damgasını vurduğunu biliyor muydunuz?
TEKEL'in 1925 yılında üretmeye başlayarak 5 kuruştan satışa sunduğu "Beşinci" sigarasından Tekel 2001'e, oradan da geçtiğimiz aylarda piyasaya sunulan Ballıcı'ya uzanan yolda, Türkiye'nin sigara tarihinden neler geçti, neler...
Anadolu Ajansı'nın derlediği bilgilere göre, Cumhuriyet'le neredeyse yaşıt olan TEKEL, 72 yıl boyunca tüketicinin beğenisine, kariyerine, cinsiyetine ve kimi zaman da sosyo-ekonomik koşullarına göre sigara üretti.
Sigara üretimine 1925 yılında "Beşinci" ile başlayan, Osmanlı dönemindeki adıyla "Duhan (Tütün) İdaresi" TEKEL, Cibali, Samsun ve İzmir'deki sigara fabrikalarında üretilen bu sigaranın paketini 5 kuruştan sattı.
Kadınları da unutmayan TEKEL, "hanımların sosyal hayata katılımının bir sembolü olur" düşüncesiyle 1926'da paketi 7.5 kuruştan "Hanımeli"ni piyasaya sundu.
Bu arada, döneme damgasını basan askerler de unutulmayıp, paketi 4 kuruştan "Asker" sigarası üretildi. Yine aynı yıl, "ilk lüks sigaramız" olan ve yaldız uçlu, kalın ve yassı olarak üretilen "Müdafa-i Milliye" 40 kuruş gibi yüksek bir fiyatla satışa sunuldu.
Bu sigarayla birlikte 12 kuruşluk "Zabit" sigarasının da üretimine başlandı.
1927 yılında paketi 7 kuruşa satılmak üzere köylüler için kalın "Köylü" sigarasının üretimine geçilirken, Cumhuriyet öncesi dönemden kalma kısa Sipahi Ocağı, Selam, Yaset, Efendi, Nimet, Semir ve Nazır sigaralarının üretimine de son verildi. Bunların yerine 1928 yılında "Mamulat-ı Mahsusa" adıyla özel ve şık sigaralar, değişik renklerde de "Fantazi Gazi", "Fantazi Hanım" ve "İsmet" markalarıyla "lüks sigaralar" statüsündeki yerlerini aldılar.
1930'a kadar en gözde sigara markalarını Enala, Üçüncü, Ahali, Enala Süfera, Yaka ve uçlu Mantarlı Bey sigaraları oluştururken, 1930'lu yıllarda da genel olarak sigaralar 10-20 ve 100 adetlik paketlerde üç sınıf olarak hazırlandı.
O dönemde "Yüksek Nevi" sigaralar sınıfında Sipahi, Samsun, Salon, meyan köklü bir sigara olan Yaka, Çeşit, Ankara ve Boğaziçi yer alırken, "Orta Nevi" sigaralar arasında Bozkurt, Bayan, ince ve kalın Yenice, Yalova, Serkldoryan, Bafra Maden, Saylav, İsmet, Enala, Süfera ve Zabit sigaraları, "Ucuz Nevi" sigaralar arasında da kalın Birinci, ince Birinci, kalın Üçüncü, ince Üçüncü ve Hanımeli bulunuyordu.
1940'lı yıllarda sigaralar 20'lik paket standardına ulaştı. Bu dönemde tiryakilere hitap eden 16 çeşit sigara bulunurken, 2'nci Dünya Savaşı yıllarında marka sayısı hızla azaldı.
Savaş sonrası 1950'li yıllarda "lüks" sınıfına giren Uludağ, Mebus, Bahar ve İkinci üretildi. TEKEL, 1959 yılında ilk filtreli sigara olan Samsun'un üretimine başladı. 27 Mayıs 1960'dan sonra da dönemin siyasal olayları sigara markalarına yansıyarak, "27 Mayıs" sigarası bayi vitrinlerinde görülmeye başladı. 1962'de "Astsubay", 1964'te de "Silahlı Kuvvetler" zamanın moda sigaraları oldu.
İkinci filtreli sigara olan "Çamlıca" 1961'de, Hisar ve Harman 1965'te, Maltepe de 1969'da filtreli sigaralar kervanına katıldı.
Dış politikanın ağırlıkta olduğu 1970'li yıllarda "Doğu" sigarası üretimden kaldırılarak, yerine Bitlis üretilmeye başlandı.
1974'te Kıbrıs, 1977'de Sipahi, 1978'de Barış ve 1979'da da 100 milimetrelik Samsun ile 85 milimetrelik Meltem üretildi.
1980'li yıllar filtreli sigaraların adeta "zafer yılları" olurken, piyasaya yeni harmanlı, soslu ve iddialı filtreliler çıktı, filtresiz sigaraların üretimi azaltıldı. Bu doğrultuda, 1980 yılında Çamlıca, Hisar, Yeni Harman, Sipahi, Diplomat, Çeşit ve Motifli sigaralarının, 1984'te de İkinci sigarasının üretimine son verildi.
1990'lı yılların ilk sigarası İzmir'den sonra peşpeşe Yeni Harman, Meltem, Tekel 2000, Tekel 2001 ve son olarak da geçtiğimiz aylarda Ballıca piyasaya sunuldu. Ayrıca, Birinci ve "blended" sigaraların ilk yumuşak tipi olan "Tekel 2000 Light" üretilmeye başlandı.
Uzmanlar, son yıllardaki tüketici talepleri ve sigara üretim miktarları gözönüne alındığında, geçen yıllarda rağbet görmeyen filtresiz sigaralara karşı yine "nostalji rüzgarlarının" esmeye başladığını vurguluyorlar.